Hội chứng chèn ép dưới đòn là gì? Cách phân biệt với bệnh lý cột sống cổ

Hội chứng chèn ép dưới đòn, hay hội chứng chèn ép ngõ ra lồng ngực (Thoracic Outlet Syndrome – TOS), là tình trạng chèn ép bó mạch thần kinh cánh tay (bao gồm động mạch dưới đòn, tĩnh mạch dưới đòn, và đám rối thần kinh cánh tay) tại vùng ngõ ra lồng ngực (thoracic outlet). Vùng này nằm giữa cổ và vai, bao gồm khoảng gian thang (scalene triangle), khoảng xương sườn-đòn (costoclavicular space), và vùng dưới cơ ngực bé (pectoralis minor). Hôm nay hãy cùng Công nghệ y khoa MDT tìm hiều về hội chứng này nhé!

Nguyên nhân

• Bất thường cấu trúc:
  • Xương sườn cổ (cervical rib).
  • Cơ thang hoặc cơ ngực bé phát triển quá mức.
  • Dị dạng xương đòn hoặc xương sườn.
• Chấn thương: Chấn thương vùng cổ-vai (tai nạn, lặp lại động tác).
• Tư thế xấu: Ngồi gù, nâng vai kéo dài (nhân viên văn phòng, vận động viên).
• Khối u hoặc mô bất thường: Hiếm gặp, gây chèn ép.

Phân loại

1. TOS thần kinh (95%): Chèn ép đám rối thần kinh cánh tay.
2. TOS mạch máu:
   • Động mạch dưới đòn: Gây thiếu máu chi trên.
   • Tĩnh mạch dưới đòn: Gây phù nề, huyết khối.
3. TOS hỗn hợp: Kết hợp thần kinh và mạch máu.

Triệu chứng

• Thần kinh:
  • Tê bì, châm chích ở chi trên, đặc biệt ngón 4-5 (phân bố C8-T1).
  • Yếu cơ bàn tay (cơ gò cái, cơ liên cốt).
  • Đau lan tỏa từ cổ, vai xuống tay, không theo khoanh da.
• Mạch máu:
  • Lạnh tay, tím tái, hoặc phù nề.
  • Mạch quay yếu/mất khi nâng tay.
• Khác:
  • Đau vai, cổ, hoặc ngực, tăng khi nâng tay trên đầu, mang vác nặng.
  • Cảm giác nặng hoặc mỏi chi trên.

Chẩn đoán

• Bệnh sử: Đau/tê chi trên, tăng khi nâng tay, liên quan tư thế hoặc chấn thương.
• Khám lâm sàng: bằng cách áp dụng một số nghiệm pháp lâm sàng cho vùng cột sống cổ như sau
  • Nghiệm pháp Adson: Xoay đầu, hít sâu, kiểm tra mạch quay (dương tính nếu mạch yếu/mất).
  • Nghiệm pháp Wright: Nâng tay quá đầu, tái hiện triệu chứng.
  • Nghiệm pháp Roos (EAST): Mở-đóng tay ở tư thế nâng cao trong 3 phút, gây tê/đau.
  • Nghiệm pháp ép xương sườn-đòn: Đẩy vai ra sau, kiểm tra mạch.
• Chẩn đoán hình ảnh:
  • Siêu âm Doppler: Đánh giá dòng chảy động/tĩnh mạch dưới đòn.
  • X-quang: Tìm xương sườn cổ hoặc bất thường xương.
  • MRI/CT: Phát hiện chèn ép hoặc khối u.
  • Điện cơ (EMG): Đánh giá tổn thương đám rối thần kinh.

Phân biệt với bệnh lý cột sống cổ

Xử trí

• Bảo tồn (hầu hết các trường hợp):
  • Vật lý trị liệu: Tăng cường cơ vai, cải thiện tư thế, kéo giãn cơ thang/ngực bé.
  • Thay đổi lối sống: Tránh nâng tay kéo dài, mang vác nặng.
  • Thuốc: NSAID, thuốc giãn cơ nếu có co cứng.
• Phẫu thuật (hiếm, khi bảo tồn thất bại hoặc TOS mạch máu nặng):
  • Cắt xương sườn cổ, giải phóng cơ chèn ép, hoặc tái tạo mạch máu.
• Theo dõi: Tái khám nếu triệu vì nặng lên hoặc xuất hiện dấu hiệu cờ đỏ (yếu chi, rối loạn tuần hoàn).

Lưu ý

• TOS thường gặp ở người trẻ, đặc biệt nữ, và liên quan đến tư thế hoặc hoạt động lặp lại.
• Phân biệt cẩn thận với chèn ép rễ thần kinh cột sống cổ bằng nghiệm pháp lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh.
• Nếu nghi ngờ TOS mạch máu (mạch yếu, phù tay), cần đánh giá khẩn cấp để tránh huyết khối hoặc thiếu máu.

Hội chứng chèn ép dưới đòn có nghiêm trọng không?

Hội chứng chèn ép dưới đòn (thoracic outlet syndrome – TOS) có mức độ nghiêm trọng khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ chèn ép và triệu chứng cụ thể của từng người. Dưới đây là một số thông tin cơ bản:

1. Mức độ nghiêm trọng

   :

   • Nhẹ: Triệu chứng có thể chỉ là tê bì, ngứa ran hoặc đau nhẹ ở tay, vai, hoặc cổ, thường xuất hiện khi thực hiện các động tác lặp đi lặp lại hoặc tư thế xấu. Nếu được điều trị sớm (vật lý trị liệu, thay đổi tư thế), tình trạng có thể cải thiện mà không gây biến chứng nghiêm trọng.
   • Nặng: Nếu chèn ép dây thần kinh, mạch máu hoặc tĩnh mạch dưới đòn kéo dài, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như:
     • Mất cảm giác hoặc yếu cơ ở tay.
     • Tắc nghẽn mạch máu, cục máu đông (hiếm gặp nhưng nguy hiểm).
     • Đau mãn tính hoặc tổn thương thần kinh không hồi phục.
   •  

2. Khi nào cần đi khám ngay?

   • Đau hoặc tê bì kéo dài, tăng dần.
   • Yếu cơ hoặc mất cảm giác ở tay.
   • Sưng, đổi màu da ở tay hoặc cánh tay (dấu hiệu chèn ép mạch máu).

Hội chứng chèn ép dưới đòn thường không quá nghiêm trọng nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, nếu bỏ qua hoặc để lâu, nó có thể gây biến chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có triệu chứng nghi ngờ để được đánh giá và điều trị kịp thời. 

Cách điều trị theo từng mức độ và loại TOS

Điều trị bảo tồn (khuyên dùng đầu tiên cho hơn 90% bệnh nhân TOS thần kinh)

Điều trị Vật lý trị liệu Phục hồi chức năng cho bệnh nhân TOS cần phải kiên trì thường từ 3-6 tháng

Phương pháp:

Vật lý trị liệu chuyên biệt:

• Tập cơ thang, cơ ức đòn chũm, cơ ngực bé,
• Cải thuện tư thế mở ngực, hạ vai cho người bệnh
• Tăng cường độ ổn định xương bả vai, tập các cơ như cơ thang dưới, cơ răng trước

Thay đổi lối sống:

• Không mang vác nặng 1 bên
• Không ngủ gối cao hay nằm sấp
• Nghỉ ngơi nếu làm việc lâu với máy tính. Tầm 30 phút làm việc với máy tính thi fngồi dậy vươn vai, vận động tay chân

Về thuốc:

• Tùy theo tình trạng bác sĩ sẽ kê một số thuốc như Giảm đau, giãn cơ, giảm đau thần kinh

Phẫu thuật (áp dụng khi điều trị bảo tồn thất bại từ 6 tháng trở lên hoặc có nhiều biến chứng

Một số kỹ thuật phẫu thuật được chỉ định áp dụng cho từng đối tượng bệnh nhân ví dụ như: cắt cơ bậc thang và có thể cắt xương sườn 1 dành cho bệnh nhân đau tê yếu tay dai dẳng, điều trị bảo tồn lâu không tiến triển; thay hoặc thông động mạch kèm cắt sườn 1, cơ bậc thang; dùng tiêu sơi huyết/catheter…

Tỷ lệ thành công phẫu thuật: phần lớn các bệnh nhân sau can thiệp phậu thuật có tiến triển tốt và có cải thiện chức năng

Lời khuyên dành cho bệnh nhân mắc phải hội chứng chèn ép dưới đòn TOS

Nên đến khám tại các phòng khám chuyên khoa Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng hoặc Các phòng khán chuyên khoa cơ xương khớp, cột sống, thần kinh

Nếu nghi ngờ TOS hãy đến viện và làm các cận lâm sàng cần thiết như: Doppler mạch máu + chụp MRI/CT

Hãy tìm đến các bệnh viện hàng đầu có kinh nghiệm phẫu thuật nếu mắc phải TOS nếu tình trạng của bạn cần can thiệp phẫu thuật

• • Bệnh viện Chợ Rẫy, Thành phồ Hồ Chí Minh
  • Bệnh viện Chấn thương chỉnh hình TP Hồ Chí Minh
  • Bệnh viện 108 Hà Nội
  • Bệnh viện Vinmec
  • Bệnh viện Việt Đức
• Một số lưu ý cho bệnh nhân:

90% bệnh nhân mắc phải hội chứng này thì điều trị khỏi với Vật lý trị liệu- Phục hồi chức năng

Chỉ phẫu thuật khi có chỉ định từ bác sĩ uy tín và tình trạng nặng có bằng chứng cụ thể  ví dụ như: tay yếu và téo rõ, thất bài trong điều trị bảo tồn.

Nếu bạn hoặc người thân mắc phải hãy đọc cẩn thận và làm theo các chỉ dẫn trên nhé! Việc thay đổi tư thế và thói quen làm việc/sinh hoạt là cực kỳ quan trọng. Hãy liên hệ cho trang nếu bạn cần hướng dẫn bài tập nhé!

Nếu bạn đang tìm kiếm phòng khám chuyên khoa Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng với hiệu quả cao và chi phí hợp lý, hãy đến với Thiên An Therapy. Phòng khám hội tụ các y bác sĩ với nhiều năm kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại. Đến với Thiên An Therapy, nhận lại không chỉ là sức khỏe cơ xương khớp mà còn là sự thư giãn, vui vẻ. Hãy kết nối Fanpage Công nghệ y khoa MDT để cập nhật các kiến thức mới nhất về Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng.